Nón lá Huế từ lâu đã trở thành biểu tượng văn hóa đặc trưng của vùng đất cố đô – nơi hội tụ tinh hoa văn hóa, nghệ thuật và sự duyên dáng của người phụ nữ Việt Nam. Chiếc nón không chỉ là vật dụng che mưa nắng, mà còn là hình ảnh gắn liền với tà áo dài thướt tha, với những câu hò, điệu lý ngọt ngào bên dòng sông Hương thơ mộng.
Nón lá Huế. Ảnh tư liệu minh họa.
Ngày 06/12/2010, Cục Sở hữu trí tuệ đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00031 cho sản phẩm “Nón lá Huế”, do Ủy ban nhân dân tỉnh Thừa Thiên Huế là tổ chức quản lý.
Sản phẩm đã đi sâu vào đời sống và văn học dân gian như một biểu tượng đặc trưng của người phụ nữ Huế:
“Chiếc nón bài thơ nghiêng nghiêng che nắng
Duyên dáng môi cười, nhẹ bước em qua…”
Nón lá Huế nổi bật với kiểu dáng thanh mảnh, nhẹ, có độ bền cao và nét tinh xảo trong từng đường kim mũi chỉ. Mỗi chiếc nón thường gồm khoảng 15–18 lớp lá được xếp khéo léo trên khuôn tre và kết lại bằng sợi cước trắng mảnh, nhịp nhàng.
Đặc biệt, nón bài thơ – một dòng nón đặc trưng của Huế – còn được lồng ghép những bài thơ, hình ảnh cầu Trường Tiền, chùa Thiên Mụ, hay hoa sen... bên trong các lớp lá, chỉ hiện lên khi soi dưới ánh sáng.
Nón lá Huế được làm chủ yếu từ lá nón lấy từ vùng rừng núi Nam Đông, A Lưới – nơi khí hậu và thổ nhưỡng cho loại lá bền, bóng và trắng xanh đẹp tự nhiên. Nan nón được vót từ tre, nứa già có độ dẻo dai, chống mối mọt tốt. Khí hậu Huế mát mẻ, độ ẩm vừa phải cũng giúp nón giữ được độ cong chuẩn và màu sắc bền lâu.
Người thợ làm nón Huế – chủ yếu là phụ nữ – có tay nghề tinh xảo và kỹ thuật truyền đời. Các làng nghề như Tây Hồ (Phú Mộng), Dạ Lê, Kim Long... đã tồn tại hàng trăm năm, mỗi chiếc nón là kết tinh của hàng chục công đoạn thủ công, đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và óc thẩm mỹ cao.
Nhiều nghệ nhân còn sáng tạo ra nón bài thơ, nón in hình truyền thống, góp phần nâng tầm chiếc nón từ vật dụng sinh hoạt lên thành sản phẩm nghệ thuật và quà lưu niệm du lịch cao cấp.
Một số làng nghề và địa phương tiêu biểu được bảo hộ chỉ dẫn địa lý “Nón lá Huế” bao gồm:
Làng Tây Hồ (phường Thủy Xuân),
Xã Phú Mộng, xã Dạ Lê, xã Kim Long, TP. Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế.
